Hem eski öğretilerde hem de modern yapay zekada (AI) soru sormanın önemi, bilgi edinme ve anlamanın temel taşı olarak durmaktadır. Dini kutsal kitaplarda ve geleneklerde insan bilişinde ve teknolojik ilerlemede sorgulamanın zamansız doğasına ışık tutmak, sorgulamanın önemine değinmek, transformatörler gibi AI modellerini yönlendiren mekanizmalarla paralellikler ortaya koymaktadır.
Dini metinlerde veya kültürel geleneklerde bulunan eski öğretiler, uzun zamandır soru sormanın değerini vurgulamıştır. Bu geleneklerde sorgulama, daha derin bir anlayışa, eleştirel düşünmeyi, araştırmayı ve kişisel büyümeyi teşvik etmeye giden bir yol olarak hizmet eder. Soru sorma eylemi sadece cevap aramakla değil, aynı zamanda materyalle ilgilenmekle de ilgilidir ve bu da derinlere götürür ...
Matta 7:7-8 (NIV): “İsteyin, size verilecektir; arayın, bulacaksınız; kapıyı çalın, size açılacaktır. Çünkü isteyen herkes alır; arayan bulur, kapı çalana açılır.”
Sorgulamaya yapılan bu vurgu, modern YZ alanında, özellikle de dikkat mekanizmalarında ve dönüştürücü modellerde yankı bulmaktadır. Dikkat mekanizmaları, YZ modellerinin girdi verilerinin belirli bölümlerine odaklanmasını sağlayarak, belirli bir bağlamda hangi bilgilerin alakalı veya önemli olduğu hakkında etkili bir şekilde sorular sorar. YZ modelleri, bu soruları sürekli olarak iyileştirerek ve geliştirerek, insan bilişinde görülen yinelemeli öğrenme ve sorgulama sürecini yansıtarak zaman içinde anlayışlarını ve performanslarını geliştirir.
Dahası, YZ modelleri verilerden öğrendikçe, bireylerin çalışma ve düşünme yoluyla eski öğretileri anlamalarını geliştirmelerine benzer şekilde bilgi temsillerini geliştirirler. Tıpkı din bilginlerinin sürekli sorgulama yoluyla kutsal metinleri kavrayışlarını derinleştirmeleri gibi, YZ modelleri de daha fazla veriye ve geri bildirime maruz kalarak dünyayı kavrayışlarını yinelemeli olarak geliştirir, içgörü üretme ve tahminlerde bulunma yeteneklerini artırır.
Kadim bilgelik ile modern teknolojik gelişmeler arasındaki bağlantı, anlayış ve bilgi arayışının altında yatan evrensel ilkelerin altını çizmektedir. İnsan bilişi ve yapay zeka süreçleri arasındaki paralelliklerin farkına vararak, hem geçmişte hem de günümüzde dünya anlayışımızı şekillendirmede sorgulamanın kalıcı önemi hakkında daha derin bir değerlendirme anlayışı kazanıyoruz.
Özünde, kadim öğretilerden modern YZ'ye kadar sorgulamanın etkileşimi, insan bilişinin ve teknolojik ilerlemenin temel bir yönü olarak sorgulamanın zamansız doğasını vurgulamaktadır. Bilginin derinliklerini keşfetmeye devam ederken hem ruhani ve entelektüel arayışlarımızda hem de yapay zekanın sürekli gelişen ortamında soru sormanın dönüştürücü gücünü kucaklayalım.
The Interplay of Inquiry: From Ancient Teachings to Modern AI
Sorgulamanın Etkileşimi: Eski Öğretilerden Modern AI'ya
Ali Rıza SARAL 27 May 2024
Dinler Arası Uyum Seminerinde;
Piskopos geldi, ellerini elime koydu ve "İsa Mesih'in isteğiyle bugün yürüyeceksin!" dedi.
Gülümsedim ve felçli olmadığımı söyledim.
Haham geldi, ellerini elime koydu ve şöyle dedi: “Yüce Yehova’nın izniyle bugün yürüyeceksin!
Bu deyiş artık komik değildi. Ona bende bir sorun olmadığını söyledim.
Molla geldi, ellerimi tuttu ve şöyle dedi: “Allah’ın izniyle İnşallah bugün yürüyeceksin!”
Ona “Benim bir sorunum yok” diye çıkıştım.
Budist Keşiş geldi, ellerimi tuttu ve şöyle dedi: “Büyük Buda'nın iradesiyle bugün yürüyeceksin!”
Ona kaba bir şekilde bende bir sorun olmadığını yineledim.
Sonunda Hindu Brahman geldi, ellerimi tuttu ve “Tanrı'nın izniyle bugün yürüyeceksin” dedi.
Ona kıkırdadım ve diğer tarafa baktım.
Seminerden sonra dışarı çıktım ve arabamın çalınmış olduğunu gördüm.
Öğretiler mantıklı, mantıksız ya da karmaşık gelebilir. Bilmeliyiz ki öğretiler asırlar boyunca nakledilmiş gerçek deneyimlerin aktarılmasından oluşur. Siz ne kadar İntegrali kaldırsanız da o integral nesiller boyu öğretilmeye ve öğrenilmeye devam edecektir.
Sorgulama, karmaşık bir süreçtir. Bazı önemli sorgulama türleri olarak şunları sayabiliriz:
Bilgi edinme: Sorgulama, yeni bilgiler edinmek ve mevcut bilgileri anlamak için kullanılır. Bilgi edinme, kitap okuma, makaleler araştırma, uzmanlara danışma veya sorular sorma gibi çeşitli yollarla yapılabilir.
Problem çözme: Sorgulama, problemleri tanımlamak, olası çözümleri analiz etmek ve en iyi çözümü seçmek için kullanılır. Problem çözme, beyin fırtınası, veri toplama ve analiz etme ve farklı senaryoları değerlendirme gibi çeşitli becerileri içerir.
Öğrenme: Sorgulama, aktif bir öğrenme sürecidir ve yeni bilgiler ve beceriler edinmenin anahtarıdır. Sorgulama yoluyla öğrendiğimizde, bilgileri daha iyi anlar, hatırlar ve uygularız.
Eleştirel düşünme: Sorgulama, bilgileri değerlendirmek, varsayımları sorgulamak ve mantıklı argümanlar oluşturmak için kullanılır. Eleştirel düşünme, önyargılara karşı koymamıza ve sağlam kararlar vermemize yardımcı olur.
İletişim: Sorgulama, fikirleri netleştirmek, anlaşmazlıkları çözmek ve ortak bir zemin bulmak için kullanılır. Etkili iletişim, açık ve öz bir şekilde konuşmayı, aktif dinlemeyi ve geri bildirim vermeyi gerektirir.
Yaratıcılık: Sorgulama, yeni fikirler üretmek ve yenilikçi çözümler bulmak için kullanılır. Yaratıcılık, farklı bakış açılarını keşfetmeyi, kalıpların dışına çıkmayı ve risk almayı gerektirir.
Bunlar, sorgulamanın sadece birkaçıdır. Sorgulama, bilgi edinmekten problemleri çözmeye ve yeni şeyler yaratmaya kadar yaşamımızın birçok yönünde önemli bir rol oynar. Gelişim sorgulama ile başlar, yaratıcılık kadar ilerler. Her adım sorgulandıkça, gelişim şahlanır.
Daha bundan yüz sene önce dünya düz idi ve hatta bundan 70 sene önce deprem olduğunda ninem “Öküz başını salladı” derdi. Dünyanın, öküzün iki boynuzu üzerinde olduğu biliniyordu o zamanlar.
Hatta ben ilk okul son sınıfta okurken bana öğretilen (1959-60), (Atom parçalanalı 25 sene olmuştu) “Parçalanamayan en küçük maddeye Atom denir” hala ezberimde.
Bizim coğrafyamızda fakirlik, sorgulamayı yasaklamıştır. Bugün bile sorgulamayışımız bu nedenledir.
Hangi Ekonomist bile bile enflasyonu yaratır eğer altından başka bir şey çıkmayacak ise?
Bu nedenle demokrasi ilkeleri hala bize ters gelmektedir. Adalet, eşitlik, hürriyet bilginin düşmanıdır çünkü bilgi sorumluluk getirir. Bilen birisi, bildiklerinden kendini sorumlu tutar. Bilmek hem ahlaki hem toplumsal hem de ulvi bir/birçok görevi bilene yükler.
Yıllar sonra Kanada Kuvvetleri Hava Komutanlığı, Montgolfier’in aile sloganını benimseyecektir;
"Sic itur ad astra," yani kabaca, "Yıldızlara kadar yolun var!"
Sorumluluk üstelik kişisel olduğu kadar toplumsaldır da. Çevren nasıl ise, sen de o çevrenin şartları içerisindesin. Çevreni terk edebilirisin ama toplu yaşamda nereye gidersen git önce kendini sonra da çevreni sorgulamadıkça geleceğin olmaz, yaşantını insanca yaşantıya çeviremezsin.
Ayn Rand olarak tanınan filozof ve yazar (Rus St. Petersburg doğumlu) Alissa Zinovievna;
-Üretmek için hiçbir şey üretmeyenlerden izin almanız gerektiğini fark ettiğinizde;
-Paranın malla değil, iyilikle uğraşanlara aktığını gördüğünüzde;
-Birçoğunun rüşvetle zenginleştiğini ve sizin çalışmalarınızdan daha fazla çıkar elde ettiklerini ve yasaların sizi onlara karşı korumadığını aksine, onların size karşı korunduklarını;
-Yolsuzluğun ödüllendirildiğini ve dürüstlüğün bir özveri haline geldiğini keşfettiğinizde,
yanılma korkusu olmadan o zaman, toplumunuzun onlara mahkum olduğunu iddia edebilirsiniz.
Yaşam, çok zalim bir öğretmendir. Önce sınav yapar, sonra dersi verir...
André Gide
Yorumlar